Een perfect passend zadel

Elke dag krijgen we in de winkel vragen, opmerkingen, bedenkingen over de zadels van klanten. ‘Ik zou graag een ‘wolleke’ hebben, want mijn zadel ligt niet goed.’ Dit is één van de meest gehoorde zinnen over zadels. Als je dan vraagt wat er niet goed aan is, dan weten de meeste mensen het eigenlijk niet. Wat ook normaal is, het is hun vak, hun specialiteit niet. In dit opzicht leek het ons nuttig om een klein stukje theorie over zadels en de correcte ligging hiervan uiteen te zetten. Uiteraard is dit geen complete cursus en heeft iemand heel veel praktijkervaring nodig om dit allemaal goed onder de knie te krijgen. Wees voorzichtig met het aankopen en/of aanpassen van een zadel, zeker tweedehands en laat je bijstaan door een expert ter zake!

Doel van een perfect passend zadel

Het zadel is het middel voor een ruiter om mooi stabiel en rustig op de paardenrug te zitten. Het is bovendien een communicatiemiddel tussen ruiter en paard. Om deze 2 belangrijke redenen is het een absolute noodzaak dat een zadel perfect past voor paard en ruiter.

Voorwaarden voor een perfect passend zadel

Een zadel moet aangepast zijn aan verschillende elementen. Het is logisch, maar niet evident. Een perfect zadel moet ten eerste gebruikt worden voor het doel dat het gemaakt werd. Zo is het niet de bedoeling dat je gaat springen met een wandelzadel. Het zadel moet ook aangepast zijn aan het paard. Hier spelen heel veel factoren mee, we komen hier verder op terug. En het zadel moet aangepast zijn aan de ruiter. Een meisje van 16 jaar dat 50 kilo weegt, heeft uiteraard een andere impact dan een man van 120 kilo.

Wanneer moet ik me zorgen maken?

Het is niet zo makkelijk om hier een volledig en klaar antwoord op te geven, net omdat de omstandigheden altijd anders zijn. Ik heb paarden gezien, waarvan de rug volledig openlag door het zadel en die supergoed bleven lopen. Ik heb er ook al gezien waar net het omgekeerde het geval is: een ruiter die een nieuw type zadel even wilt testen (om het dan op maat te laten maken) waarop het paard compleet blokkeert en het dus niet mogelijk was om te rijden. Kortom: het ene paard reageert totaal niet op een slecht passend zadel (wat niet wilt zeggen dat het geen schade aanricht) en het andere paard laat dit onmiddellijk zien.

Toch zijn er een aantal basissymptomen waaraan je kan herkennen dat je paard rugpijn heeft:

Je paard mankt (meestal achteraan).
Je paard weigert halsstarrig om zijn been of voet te geven.
Opzadelen gaat zeer moeilijk.
Je paard is prikkelbaar, het legt bijvoorbeeld de oren plat als je eraan komt met een zadel.
Als je nog maar begint te borstelen aan de rug, doet je paard overgevoelig.
Je paard heeft drukplekken (witte plekken).
Je paard heeft gedragsproblemen.
Je paard neemt een ongewone houding aan bij het plassen.
Het opstappen gaat heel moeilijk.
Je paard is heel stijf in de rug.
Je paard heeft zeer weinig (of geen bespiering) aan de rug.
Het rijden lukt echt niet meer.

Opgelet! Een diagnose voor een rugprobleem kan alleen door een dierenarts gemaakt worden. Deze symptomen kunnen immers ook voorkomen bij andere problemen. Een merrie die hengstig staat, kan ook prikkelbaar zijn of een rare houding aannemen bij het plassen.

Langs de andere kant zijn dierenartsen geen zadelpassers. Ideaal dus is om tot een samenwerking met je dierenarts en zadelpasser te komen.

Algemene (basis)regels voor een passend zadel

Je zadel moet in balans liggen. Het mag niet overhellen naar voor of naar achter en het diepste punt van de zit van je zadel moet in het midden van de rug liggen.
Je zadel moet de juiste boommaat hebben. De lijn van je schoft moet dezelfde hellingsgraad hebben dan de boom in je zadel. Dit is al niet meer zo simpel om zelf te beoordelen. Sommige zadelmerken hebben hun eigen meetsysteem hiervoor. Je kan het eventueel zelf proberen nakijken met een latje of een zweep op de schoft te leggen op de plaats waar je boom komt te liggen en dan te vergelijken of de hellingsgraad van je boom dezelfde is.

Tip: ben je gewend om met een ‘wolleke’ te rijden en wil je dit blijven doen? Zeg dit dan tegen de zadelpasser, want dit maakt een groot verschil voor de maat van je zadel (en/of singel).

Je zadel moet ten allen tijde (dus ook met de ruiter erop) de volledige wervel van je paard vrijlaten. Het simpelste trucje hiervoor is gewoon achter je paard gaan staan en kijken of je door het zadel kan kijken. Dit moet altijd kunnen!

Tip: draai een gebruikte zadeldoek om. Ook daar moet je zien dat de plaats van de wervel vrij is.

Het zadel moet achter het schouderblad van je paard liggen. Neem je paard zijn voorbeen vast en strek het naar voor. Je ziet dan bovenaan, aan de halswervel, perfect tot waar de schouder beweegt. Leg twee vingers naast het uiteinde van de schouder en daarnaast mag je het zadel leggen. Doe je dit niet, dan zal je zadel tijdens het rijden automatisch naar achter schuiven of het paard storen in zijn bewegingen.

Tip: de singel van een zadel moet recht naar beneden gaan. Deze ligt dus niet in de holte achter de elleboog, schuin naar voren. Als je de neiging hebt om je singel daar te plaatsen, kijk dan eerst even na of je zadel niet te ver naar voor ligt.

Je zadel mag niet verder naar achter op de paardenrug liggen dan de laatste rib. Dit kan je zeer goed voelen. Volg de ribben van de buik naar de ruggenwervel toe en voel waar de laatste rib stopt. Het zadel mag daar niet voorbij komen.
Je zadel moet tijdens het rijden overal gelijk ‘dragen’. De kussens van het zadel moeten de paardenrug dus overal even hard raken. Dit kan je testen door (met een ruiter op het zadel) met je hand onder de kussens te gaan voelen of de druk overal even hard is. Bij paarden die een holle rug hebben bijvoorbeeld, zal je in het midden (diepste punt van het zitvlak) vaak geen druk voelen. De kussens dienen daar dus bijgevuld te worden.
De ruimte tussen de kussens moet breed genoeg zijn. We kunnen het niet genoeg benadrukken, de wervel moet volledig vrij zijn, dus ook in de breedte.

Let op dat je paard vierkant staat als je deze zaken bekijkt. Dit maakt echt een groot verschil!

Deze zaken zijn allemaal dingen die je zelf vrij simpel kan bekijken. Toch is het bij twijfel echt aan te raden om een specialist te laten komen. Iets goed opbouwen duurt lang, iets slecht kan in een uur gebeurd zijn.

Anatomie van het paard

Zoals in het begin van het artikel reeds vermeld, zijn er veel zaken waar je moet op letten voor een goed passend zadel voor het paard. Elk paard is, net als mensen, anders. Een paard verandert ook naarmate de leeftijd, net als mensen.

Jonge paarden die nog niet lang onder het zadel zijn, zijn nog smal van bouw. Ze zullen in de loop van hun training beginnen uitzetten. De rug van oudere paarden gaat dan weer beginnen ‘uitzakken’. Je ziet vaak dat ze hun bespiering verliezen en een scherpere schoft krijgen.

Denk dus goed na voor je een nieuw zadel aanschaft. Bij een jong paard moet je rekening houden met het groeipotentieel van de paardenrug, bij een ouder paard ga je waarschijnlijk het zadel moeten compenseren. Weet ook van jezelf of je veel gaat trainen of niet. Een paard dat getraind wordt, kweekt spieren en verandert dus qua bouw. Een paard waar maar één keer in de week mee gewandeld wordt, zal niet veranderen.

Tip: heb geduld met jonge paarden. De wervels van het paardenskelet zijn immers maar volgroeid op 5,5 à 6 jaar. Start niet te vroeg.

Past de ruiter op het zadel?

Net zoals mensen in kleding, schoenen of ondergoed een specifieke maat hebben, hebben ze in zadels ook hun eigen maat. Dit is echt wel belangrijk. Als je als man van 1 m 85 cm lang en 120 kg zwaar op een zadel kruipt dat eigenlijk gemaakt is voor een meisje dat 1 m 60 cm groot is en 50 kg weegt, zal dit ten eerste geen zicht zijn, maar wat erger is, het zal je paard zijn rug schade berokkenen. Die man heeft in dat zadel immers geen plaats genoeg en zal achteraan op de lepel gaan zitten. De druk van zijn gewicht op de paardenrug gaat alleen daar gelegd worden en het paard gaat zijn rug gaan uithollen om hieraan te ontsnappen. Je begrijpt dat dit om problemen vragen is.

Personen met lange bovenbenen gaan bij springzadels een meer naar voren gebouwd zadel nodig hebben dan mensen met korte bovenbenen. Bij dressuurzadels zal het zweetblad eventueel verlengd moeten worden. Mensen met zwaardere bovenbenen zitten doorgaans niet zo comfortabel in dressuurzadels met grote wrongen, terwijl personen met dunne benen dit wel weten te appreciëren.

Vrouwen hebben ook vaak een probleem met de breedte van een zadel. De lepel is te breed waardoor de dijbenen eigenlijk uit het bekken getrokken worden. De betere merken houden hier rekening mee en hebben zeker enkele ‘dames’modellen in hun assortiment.

Een ruiter kan niet alleen letterlijk niet op een zadel passen, maar ook figuurlijk. We bedoelen hiermee dat een ruiter bijvoorbeeld heel erg naar achteren gaat zitten (ook al is het zadel niet klein) en zijn benen helemaal naar voren steekt. Of net omgekeerd: een ruiter die zijn volledige gewicht naar voor brengt door voorover te leunen. Het zadel zal dan naar voren overhellen en de druk op de schoft en schouders zal toenemen. Spijtig genoeg zijn de rijtechnische problemen vaak moeilijker op te lossen…

Wat komen wij het vaakst tegen en hoe los je dit op?

Een zadel dat naar achteren helt. Hierbij ligt de lepel van het zadel duidelijk lager dan de kamer. De boom van dit zadel moet breder worden, zodat het in balans komt.
Een zadel dat te weinig plaats heeft vooraan aan de schoft. Hier is een zadel met een smallere boom de oplossing.

Tip: als een zadelboom te knellend is, heeft een gel of wolleke geen zin, want dit zorgt zelfs voor nog minder ruimte!

Het paard heeft schuurplekken aan de heup. Dit wordt veroorzaakt door de combinatie van een zadel dat te veel beweegt (door een asymmetrisch paard of een ruiter in stoelzit) in combinatie met de zadeldoek. Een ander dekje kan hier al wonderen doen, maar de ligging (en vooral het te veel bewegen) van het zadel moet ook echt gecontroleerd worden.
Het zadel is te klein voor de ruiter. Je moet je hand echt vlot achter de ruiter kunnen leggen. Alleen een groter zadel helpt.
Het zadel schuift naar voor. Dit komt vaak voor bij paarden die erg rondgeribt zijn of ook wel bij te dikke paarden. Het is een moeilijk probleem dat vaak alleen met hulpmiddeltjes van buitenaf kan worden opgelost: een antislip onderlegger, banaan singel, singelstoten met een V-systeem, staartriem. Hier moet er wel steeds nauw op toegezien worden dat het zadel op zich wel correct ligt.
Het zadel ‘wipt’ tijdens het rijden: vaak is het zadel te breed en komt de achterkant dus omhoog. De boommaat versmallen (eventueel met pad) kan hier een oplossing zijn.
Het zadel raakt de schoft. Dit kan verschillende oorzaken en dus ook oplossingen hebben. Paarden met een hoge, korte schoft zijn gebaat bij een zadel dat een perfect aansluitende boom heeft, maar met dikke kussens zodat de wervel niet geraakt worden. Ook een teruggesneden kamer kan hier helpen. Bij paarden met een lange hoge schoft, kan die teruggesneden kamer net de plaats zijn waar het zadel de wervel raakt. Daar is dit dus niet aangewezen en gebruikt men beter een dik opgevuld zadel met een mooi aansluitende boom.
Het zadel ‘draait rond’, zelfs al tijdens het opstappen. Dit komt vaak voor bij rassen zoals Fjorden, Thinkers, Ijslanders,… Hier ben je het best met een dressuurzadel met diepe zit met een hele brede boom waarvan de punten opzij lopen in de plaats van naar beneden. Er zijn ook merken gespecialiseerd in dit type paarden, zoals Massimo.
Het zadel is te lang voor de paardenrug. Je hebt een zo kort mogelijk zadel nodig. Pas je daar fysiek niet in, kies dan voor een merk waarbij je korte kussens kan combineren met een grotere zit.

We kunnen nog tal van praktijkvoorbeelden geven en boeken vol theorie, maar dit is niet de plaats en de tijd. We zullen telkens opnieuw tot dezelfde conclusie komen: neem iemand onder de arm die weet waarover hij spreekt. Koop niet zomaar het eerste het beste zadel omdat het een koopje is. Het kan slecht aflopen met je paard en dat is het niet waard.

Heb je hierover toch nog vragen en/of opmerkingen, dan horen wij het zeer graag. U kan deze altijd per mail sturen naar info@clootsruitersport.be